Verslagen

Op 18 januari had het bestuur, voor de tweede keer in het bestaan van de vereniging, een nieuwjaarsborrel georganiseerd. Ook dit jaar was de organisatie verzorgd door het Nova College in het barlokaal van de Zijlweg in Haarlem. De catering werd verzorgd door studenten van het Nova. Er zou livemuziek zijn, maar jammer genoeg was zangeres Anneke de Graaf verkouden en kon dus niet zingen.

Er waren ongeveer 40 leden aanwezig die werden verwelkomd door het bestuur. Ze kregen bij binnenkomst een (alcoholvrij) drankje aangeboden. Zittend op de bar, hield de voorzitter zijn korte nieuwjaarsspeech. Hij wenste alle aanwezigen een gezond en levendig jaar toe met verschillende activiteiten.

Ook werd formeel de benoeming geaccordeerd van het nieuwe bestuurslid Mieke van Rooij die de secretaristaak overneemt van Sonja Fontijn.

Al snel bleek dat zo’n bijeenkomst ervoor zorgt dat de doelstelling van de vereniging, het onderlinge contact bevorderen tussen oud-medewerkers, werd waargemaakt. Het was een zeer gezellige bijeenkomst. Ik denk dat we terug kunnen kijken op een tweede succesvolle nieuwjaarsbijeenkomst.

Wie zoet is
Twee dozijn schone handen van twaalf oud medewerkers bewerkten vol overgave onder leiding
van Koos Schekkerman en zijn dochter Brenda marsepein, het zoete kneedbare materiaal dat zo
specifiek wordt genuttigd in de periode dat Sint Nicolaas en zijn medewerkers ons land
bezoeken.

Zoet is marsepein zeker. Slechts enkele ingrediënten zijn nodig, waaronder amandelen en
poedersuiker. Het is de poedersuiker die voor de zoete smaak zorgt. De deelnemers aan de
workshop kregen het recept van Koos met enkele tips. Amandelen in de schil kort in kokend
water koken, afgieten, pellen en in een doek drogen. De velletjes zouden dan makkelijk los
laten. Amandelen fijn malen, andere ingrediënten toevoegen en je hebt marsepein, dat een
nacht onder folie koel weggezet moet worden.
We konden gebruik maken van afgewogen stukjes marsepein. Koos had dit al voorbereid. De
opdrachten leken tamelijk eenvoudig, maar zelfs een dobbelsteen maken leidde al tot
hilariteit. Het lijkt zó eenvoudig om een keurige kubus te maken en te bewerken met een
spateltje voor het aantal ogen. Voor een enkeling was de verdeling op een dobbelsteen
onbekend. Koos wist de oplossing. Tegenover de 6 de 1. Samen 7. En die 7 is heilig.
Ondertussen kwam Brenda met de warme chocolade langs. De bedoeling was om aan één
zijde het aantal ogen te vullen met de bruine saus, te laten afkoelen en pas daarna een andere
zijde te bewerken. Degenen die dat niet door hadden en alle kanten direct vulden, behielden
niet meer die maagdelijke witheid van de marsepein. De chocolade trok bruine strepen over
het oppervlak. Geduld was dus een schone zaak.

Een nieuwe opdracht werd verstrekt: het maken een zittend konijn. Zo nodig werden de
handen nog weer schoongemaakt. Hygiëne is een belangrijk onderdeel van het maken van een
marsepeinen figuur. De marsepein werd in de handen eerst goed tot een bol gekneed. Daarna
begon de verdeling tussen kopje en romp. Was best nog lastig: ¼ deel voor het kopje en ¾
deel voor het lijfje. Van beide delen een soort peervorm maken en bewerken met
boetseerstaafje. De oren konden soms op die van een haas lijken. Kniesoor die daar op lette.
Lastiger was het om de twee delen aan elkaar te krijgen. Daar kwam het vloeibare eiwit goed
van pas. Oogjes en een staartje, gemaakt van witte marsepein, complementeerden het konijn.
Toen kwam de moeilijkste opdracht: een olifant op vier poten, met slurf en oren. Geen grijze
marsepein. De kleur roze was gekozen. Koos en Brenda hielpen steeds daar waar nodig. Zo
werden in totaal drie voorwerpen gemaakt. Netjes in folie ingepakt, waarna de moegestreden
marsepeinkneders zich naar het restaurant mochten begeven, voor een heerlijk diner met een
zekere mate van keuzevrijheid: vegetarisch, vlees of vis en eindigend met een grand dessert
(zoet) of een hartige kaasplankje, bestaande uit een Twentse Buchette, een Vacherin Mont d’
Or, een boeren Goudse kaas, de Rauwe van Steenbergen en een Berger Brebis Bleu. Met dank
aan studente Pascalle die desgevraagd zo aardig was om een en ander op papier te zetten. Wil
je zelf de kaassoorten zien? Google helpt.

Tot slot kwam de wagen vol marsepeinen producten aangereden en kon iedereen zijn eigen
maaksel mee naar huis nemen om thuis heerlijk te verorberen of wellicht om als surprise
cadeau te doen.

Ronald Schenk

“Blik op Haarlem. Zand, water, vest en stad”

Vrijdag 24 november 2023 vond de rondleiding in het ABC Architectuurcentrum in Haarlem plaats naar aanleiding van de tentoonstelling “Blik op Haarlem. Zand, water, vest en stad”.

Deze expositie is samengesteld in samenwerking met het Frans Hals Museum, waar de tentoonstelling “Blik op Haarlem” te zien is.

In het Frans Hals Museum zijn (top)stukken van meesters uit de 16^e en 17^e eeuw te zien die een indruk geven van hoe tijdens die periode de stad en de omgeving werd gezien.

De expositie in het ABC Architectuur centrum toont in vier zalen hoe de stad in de eeuwen daarna verder vorm kreeg aan de hand van de thema’s “zand, water, vest en stad”. Deze thema’s waren in die tijd van grote invloed op de beschikbare mogelijkheden voor stadsuitbreiding en vormgeving.

Zeer de moeite waard was het om aan de hand van foto’s, tekeningen (van ontwerpen) en maquettes te zien hoe in de laat 20^e en begin 21^e eeuw de stedenbouwkundige ontwikkeling van de stad verder vorm kreeg en krijgt. De herinrichting en ontwikkeling van Schalkwijk is een mooi voorbeeld van hoe de inzichten met betrekking tot stadsontwikkeling in de loop der jaren aan verandering onderhevig is.

De rondleiding en toelichting werd verzorgd door Novavita lid Anky Franken, die bij het ABC als vrijwilliger werkzaam is en haar mede vrijwilliger Henk Geist, oud journalist van het Haarlems Dagblad. Door hun kennis van de (ontwikkeling van) de stad en hun enthousiasme een leerzame en plezierige ochtend. Hartelijk dank namens alle deelnemers!

Zie de foto’s van Margreet Kouwenhoven en Ton Beemster (dank!) op de site voor een verdere indruk.

Verslag Beeldenwandeling Amsterdam, 5 oktober 2023 

Op 5 oktober 2023 vond de beeldenwandeling in Amsterdam plaats. De wandeling was uitgezet en voorbereid door Huub Oostendorp en Gea Meems en 20 enthousiaste Novavita leden namen eraan deel. 

De wandeling liep vanaf het Leidseplein richting het Weteringcircuit  en via het Rijksmuseum terug naar het Leidseplein/ Leidse bosje, waarna koers gezet werd naar de Jordaan.  

Schrijver dezes was onder de indruk van de informatie die Huub en Gea gaven bij en over (de makers van) de beelden en sculpturen die werden bekeken. Het voert te ver om alle informatie en indrukken in dit verslagje te beschrijven, maar enkele bijzondere objecten mogen toch niet onvermeld blijven.  

Het verzamelpunt was bij het Americain hotel op het Leidseplein. De fontein en beeldengroep voor het hotel vond zijn oorsprong in het gegeven dat Amsterdam vond dat er, net zoals in andere grote steden, een kenmerkende fontein in de stad moest zijn. Dat werd dit object. De fontein heeft alle grote verbouwingen van het plein doorstaan en overleefd. 

Langs Paradiso richting het Weteringcircuit. Veel voorbijgangers en bezoekers van deze poptempel zien het beeldje boven de ingang over het hoofd. Het heet “Mijn kleine stadje” en het is Eberhart van der Laan, de voormalig burgemeester, die deze woorden voor zijn overlijden uitsprak over “zijn” Amsterdam, waaraan hij zo gehecht was. De moeite waard om bij stil te staan. 

 Het beeld op de foto hieronder, nabij het Weteringcircuit, heet “Moeder Aarde”  en is een mooi voorbeeld van hoe de Amsterdamse School zijn weerklank vond in de beeldende kunst. Oorspronkelijk gemaakt van zandsteen, maar door de vergankelijkheid van dit materiaal opnieuw gemaakt van een hardere steensoort. Het is dus eigenlijk een replica. 

Via het Rijkmuseum terug naar het Leidseplein. 

Met in het Leidse bosje, in de plataan, het beeldje “Het Zagertje”. Hoe vaak loop je daar langs zonder omhoog te kijken? 

Onderweg Simon Carmiggelt en Arthur van Schendel. Op hun eigen, karakteristieke wijze mede vormgevers van het literaire landschap in ons land. 

Voor en na de lunch nog een wandeling door de Jordaan en uiteraard langs de beroemde Jordanese zangers en zangeressen. 

 Theo Thijssen, met  Kees de Jongen de eerste onderwijshervormer van Nederland?

Een wandeling als deze, met de informatie over de beelden, het afgebeelde of de afgebeelden, de makers en de combinatie met de geschiedenis van de stad, maken dat je voortaan met een andere blik door onze hoofdstad loopt. 

Zeker voor herhaling vatbaar! Huub en Gea veel dank voor deze voortreffelijk verzorgde activiteit! 

Cas van Overeem 

Met een, jammer genoeg, klein gezelschap van onze vereniging brachten we op een prachtig zonnige dag een bezoek aan het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Terwijl we aan de koffie met gebak zaten voegde de gids zich al bij ons gezelschap en begon onmiddellijk te vertellen over het ontstaan van het museum.

Na de watersnoodramp in 1916 waarbij grote delen van de Zuiderzeekust onder water kwam te staan werd besloten om de Zuiderzee af te sluiten door middel van een dijk. In 1932 was het dan zover en het was direct duidelijk dat het leven en de inkomstenbron van veel bewoners rond het ontstane IJsselmeer drastisch zou veranderen. Rond 1948 ontstond de behoefte om het leven en werken van de bewoners vast te leggen in een museum. Na het aanleggen van de dijk Enkhuizen Lelystad was er een groot bouwterrein beschikbaar. Besloten werd om authentieke gebouwen vanuit de verschillende dorpen en steden rond de oude Zuiderzee samen te voegen op dit gebied. Als eerste werd een kerk uit Den Oever afgebroken en weer opgebouwd in het museum.

Omdat bij het afbreken en opbouwen van huizen steeds weer stenen overbleven, werd besloten om later de huizen in zijn geheel te verplaatsen naar het museum. De gids leidde ons met veel enthousiasme gedurende 75 minuten rond over het museumterrein.

Na de rondleiding maakten een aantal deelnemers, na een heerlijke lunch, van de gelegenheid gebruik om nog enige tijd rond te dwalen door de straatjes en enkele huisjes van binnen te bekijken. Bij het touwslagen hoorden we een aantal woorden die het Nederlands rijk is. Zoals de klos zijn en raddraaier. Bij het maken van een springtouw mocht ondergetekende de taak van raddraaier op zich nemen. Het was een gezellige en leerzame dag.

Voor het verslag van de rondleiding “het Delft van Vermeer” heeft Ria Waal een prachtig verslag gemaakt. Dat de rondleiding een groot succes was blijkt wel uit haar verslag. Alle deelnemers hebben erg genoten van niet alleen de rondleiding maar ook van de prachtige stad Delft. Dat er ook veel over de Oranjes werd verteld blijkt wel uit de foto’s.

impressie geschreven.  Ook van Ria Waal ontvingen wij een prachtig geschreven verslag.

In de voetsporen van Vermeer, een rondwandeling door Delft

Het ademt Vermeer op een mooie junidag in Delft als kunsthistorica Wendy Fossen ons ontvangt op de Markt bij de Nieuwe Kerk. Haar introductie is dat Vermeer zijn weg in Delft ook nu zou kunnen vinden, want het stratenplan van het stadscentrum is net als vroeger. De huizen waarin hij woonde en die hij bezocht staan er nog. Haar verhaal dat ons via oordopjes bereikt is boeiend en gaat niet alleen over het schildersbestaan van Vermeer, maar ook over de tijd waarin hij leefde en over belangrijke wetenschappers, kunstenaars en handelaren die in Delft verbleven.

Wij gaan de Nieuwe Kerk in waar in oktober 1632 zowel Johannes Vermeer als ook Antoni van Leeuwenhoek zijn gedoopt en waar het praalgraf van Willem van Oranje is. We horen dat de herkomst van de naam Vermeer niet bekend is. De vader van Johannes heette namelijk Reynier Jansz. en noemde zich later Reynier Vos naar herberg De Vliegende Vos die hij bestierde. De belangstelling voor schilderkunst bij de kleine Johannes kan hier al ontstaan zijn, want vader Reynier bezat een kleine verzameling schilderijen en hij handelde in schilderijen. Om de herberg De Vliegende Vos te zien wandelen we langs de Voldersgracht. Daar stonk het vroeger nogal door de lakenindustrie. De volders werkten in de stad, stampten met de voeten het laken met vollersaarde en urine totdat het stevige stof werd en spoelden het laken uit in de Voldersgracht. Toen het goed ging met de herberg en de handel verhuisde het gezin van Vos naar het grote Huis Mechelen aan de Markt. Een hele verbetering waardoor het gezin in aanzien steeg, maar nog niet bij de echte elite hoorde.

Waar Vermeer het schildersvak leerde is niet bekend, wel dat hij voorbeelden gezien heeft van schilders als Paulus Potter, Jan Steen en Pieter de Hooch en dat hij op grond van zijn meesterschap lid werd van het Sint Lucasgilde, een voornaam gezelschap van boekdrukkers, plateelbakkers en schilders. Hij leerde over lichtinval en perspectief en had ongetwijfeld kennis van het instrumentarium van Antoni van Leeuwenhoek zoals de microscoop en de camera obscura. De protestantse Johannes Vermeer trouwde met de katholieke en welgestelde Catharina van Bolnes.  Zij kregen een schare kinderen en woonden ook na het overlijden van Reynier Vos met de rijke moeder van Catharina in Huis Mechelen. Bij het grote woonhuis zien we de poort van het Oude Mannenhuis en het Gildehuis van het St. Lucasgilde (nu Vermeercentrum). Vermeer deed de herberg, nam de kunsthandel over, maakte net als veel andere schilders een ‘zicht op Delft’ en specialiseerde zich in genrestukken van het dagelijks leven.

Delft was welvarend in de 17^e eeuw. De handelaren woonden aan de Markt en de armen in kleine huizen achteraf. Door financiële tegenslag of het wegvallen van de kostwinner vervielen gezinnen in armoede. We lopen langs de kleine huizen van de Vlamingstraat, ‘het straatje’ waar een tante van Vermeer woonde, die als weduwe pens verkocht. Met Vermeer ging het toen goed, hij was een vooraanstaand burger met een groot sociaal netwerk, een lidmaatschap van het St. Lucasgilde en ook een eervol lidmaatschap van de Schutterij. Maar in het rampjaar 1672 veranderde er veel: de kunstmarkt stortte in en de pachtopbrengsten van zijn schoonmoeder liepen terug. Vermeer leende volgens een notariële acte een bedrag van 500 gulden en zijn vrouw Catharina had voor 600 gulden schulden bij de bakker. Na het overlijden van Johannes in 1675 blijft zij met elf kinderen en schulden achter.

De bakker bezat veel schilderijen van Vermeer. Waarschijnlijk werden schulden met schilderijen  betaald. Waar de bakker woonde en werkte is niet bekend, maar vast en zeker aan de Markt. Wel is er aan de Markt een klein smal huis dat past in het verhaal over Johannes Vermeer: ‘Het Gulden ABC’ waar een boekdrukker en typograaf woonde met twintig echte Vermeers in zijn bezit, verkregen via een nalatenschap van de geldschieter van Johannes Vermeer. We gaan weer terug langs de achterzijde van de Nieuwe Kerk waar in het gras een zandstenen beeld staat van ‘het melkmeisje’. Dan over de Beestenmarkt (BeMa in studententaal) richting de Oude Delft naar de Oude Kerk waar Vermeer in 1675 begraven werd. Er is geen praalgraaf, maar er zijn twee moderne gedenkstenen.

Als Wendy afsluit met ‘zijn er nog vragen’, lijken wij geheel voldaan, maar dan willen we toch nog weten hoe het met de weduwe van Vermeer en haar schulden afliep. We krijgen een antwoord: zij heeft faillissement aangevraagd en waarschijnlijk sieraden buiten het faillissement weten te houden. Curator bij het faillissement was Antoni van Leeuwenhoek.

Hier eindigt de rondwandeling met dank aan Wendy die ons een Delft liet zien dat in de tijd van Vermeer een belangrijk centrum van kunst, kennis en handel was. Een Delft dat nu vooral toeristen- en studentenstad is, maar voor ons die dag een stad die vooral Johannes Vermeer ademt.

Ria Waal-Klandermans

Op 22 juni hebben we met zo’n 20 leden van Novavita weer heel wat meer geleerd over de historie en mooie gebouwen van de stad Haarlem. Om 10:15 werd er verzameld bij Smidtjes Canal Cruises. Ernst heette ons van harte welkom in een mooie open sloep en gaf vervolgens het woord aan onze gids.

Een oude stad zien vanuit het water is toch altijd weer een bijzondere ervaring. Het Spaarne als belangrijke levensader van de stad in het verleden en het heden is als bron van de vertelling een mooi ankerpunt.

Na de vaartocht en een door het bestuur aangeboden kop koffie was het de beurt aan Aad om ons een rondleiding te geven door de oude Amsterdamse buurt.

Aad leidde ons met veel aandacht voor details door de straten van Haarlem met als hoogtepunt een bezoek aan de geheel verbouwde koepelgevangenis waar aan aantal bedrijven in zijn gevestigd. Ook het Nova College heeft daar een unit waar wekelijks les wordt gegeven aan de studenten. Dicht bij de bedrijven waar de studenten ook hopen te kunnen werken.

Na een mooie dag namen we afscheid van elkaar en hopen elkaar weer te zijn bij een volgende activiteit van Novavita.

Bezoek ook eens de website van de koepel. https://dekoepel.com/