2016

Excursie Rotterdam

8 december 2016

Ik heb wel even met de wenkbrauwen gefronst toen bekend werd dat Lonely Planet Rotterdam had uitgeroepen als  één van de tien topsteden in de wereld om in 2016 te bezoeken. Ik heb Rotterdam vele malen in mijn leven bezocht en me daar altijd uitstekend geamuseerd. De Euromast, Spido-rondvaart, de Kuip, Boymans-Van Beuningen, de Kunsthal  en recentelijk de Markthal zijn enkele van de goede herinneringen aan deze stad. Maar een topstad?  Lonely Planets prijst Rotterdam echter  aan om haar futuristische architectuur, inspirerende stadsinitiatieven en een groeiend aanbod aan kunst, cultuur en horeca- en uitgaansgelegenheden.

Ons lid Klaas Deuten weet dit natuurlijk al lang en het leek hem een goed idee om eens een excursie naar deze stad te organiseren. Zijn initiatief viel in goede aarde, want binnen één dag was zijn excursie volgeboekt. Vervolgens heeft hij voor een uitstekende rondleider, die terdege architectonisch onderlegd is, gezorgd. Ook het weer is voor de zoveelste keer bij een uitstapje van Novavita prima. Niets staat een geslaagde dag in de weg.

En ik moet zeggen: ik ben om. Het is vooral de uitleg bij al die moderne gebouwen die we bezocht hebben die indruk op me gemaakt heeft.  Telkens weer de dure grond, de haast onmogelijke eisen van de gemeente en gebruikers, de praktische en technische problemen, waarvoor de architecten zich geplaatst zagen, hoe een bepaald initiatief een hele wijk op sleeptouw kan nemen, de veranderende inzichten in de afgelopen 60 jaar, het in goede banen leiden van de verkeersstromen, de hernieuwde aandacht voor het groen in de stad….. het is fascinerend om dat allemaal tot je door te laten dringen. Natuurlijk had Rotterdam –na het verschrikkelijke bombardement in 1940- een blanco speelveld, maar wat de stad in de afgelopen 60 jaar tot stand heeft gebracht, maakt het waard om uitgeroepen te worden tot een topstad.

Om 11 uur is iedereen bijeen in de hal van het nieuwe Centraal Station. Klaas en de gids staan al op ons te wachten. Een mooier begin is niet mogelijk:  het prachtige gebouw vormt de nieuwe entree naar de stad, maar je merkt het haast niet als je in de ruime, lichte stationshal staat: het is een gigantisch vervoersknooppunt(trein, tram, metro, fiets, auto en wandelaar), waar dagelijks honderdduizenden mensen gebruik van maken.

Dan begint de wandeling en niet via het Weena naar het centrum, maar parallel aan het spoor, waar via een burgerinitiatief een desolaat gebied ontsloten wordt om het vervolgens tot bloei te laten komen. Via een doorbraak in een kantoorflat komen we met een houten loopbrug over het zeer drukke Hofplein  bij het Timmerhuis. In dit gebouw is de stad na de oorlog vorm gegeven, maar een paar jaar geleden heeft architectenbureau OMA (Rem Koolhaas) er een wolk van staal en glas tegenaan gebouwd. Daarin zijn woningen, kantoren, horecagelegenheden en zelfs een museum gehuisvest. Een zeer bijzonder staaltje architectuur. Vervolgens lopen we door de binnentuin van het Stadshuis op de Coolsingel , langs de St. Laurenskerk naar de Markthal.

De Markthal ligt in hartje Rotterdam, waar vroeger de Rotte stroomde. Er zijn tijdens de bouw ook veel archeologische vondsten gedaan, die men nu tentoonstelt in de ondergrondse parkeergarage. Ook hier weer een complexe opdracht voor de architect  (bureau MVRDV):een marktvloer, bevoorradingsvloer, woningen, horecagelegenheden en een parkeergarage. De oplossing waarmee het bureau kwam, was ronduit spectaculair: een hoefijzer, waarbij de woningen als een schil rond de marktvloer gebouwd zijn. Ook de glazen puien aan de voor- en achterzijde zijn zeer bijzonder. Binnen is het een drukte van belang; uit alle windstreken van de wereld wordt voedsel en drinken verkocht.  We hebben hier onze lunchpauze gehouden . Maar het meest indrukwekkende van de Markthal vind ik toch het gigantische  kunstwerk dat de hele binnenkant van het hoefijzer bekleedt.  Het is ontworpen door Arno Coenen en Iris Roskam en getiteld “Hoorn des Overvloeds”. Het kunstwerk toont sterk uitvergrote vruchten, groenten, granen, vissen, bloemen en insecten, in schitterende kleuren, die uit de lucht komen vallen. Na het gebouw uitgebreid van binnen en buiten bekeken te hebben, wandelen we langs het Blaak Station naar de beroemde kubuswoningen, ontworpen door Piet Blom.

Het complex heet het Blaakse Bos, omdat de woningen als het ware gebouwd zijn als  een boomkroon op een stam (het trappenhuis); samen vormen ze dan het bos. We hebben een woning van binnen bekeken; harstikke leuk, maar van efficiënt gebruik van je vloeroppervlak is geen sprake. Alles moet aan de schuine wanden aangepast zijn.

Vervolgens zijn we via de Oude Haven (zie foto boven dit verslag) via een paar indrukwekkende gebouwen (bv. de Red Appel) met als architectonisch vraagstuk: hoe bouw je in de slagschaduw van zulke enorme hoge gebouwen nog woningen? Oplossing: alle onderste verdiepingen, waar de zon niet komt, parkeerdekken, zodat de woningen veel hoger komen te liggen) naar de Maasboulevard. Vanaf hier varen we met een watertaxi onder de iconische Erasmusbrug door naar De kop van Zuid, Hier bezoeken we het meer dan indrukwekkende gebouw “De Rotterdam”, ontworpen door het architectenbureau OMA (van Rem  Koolhaas).

Het enorme gebouw bestaat eigenlijk uit drie torens met een gemeenschappelijke buitengevel. Het huisvest een hotel, kantoren van de gemeente en 240 woningen. Koolhaas noemt het gebouw de verticale stad; het heeft met z’n 160.000 m² inderdaad de omvang van een kleine stad.  Onze gids troont ons mee naar de parkeergarage, waar ze ons de hydraulische vijzels toont. Ook zo’n hoogstandje: men wist dat tijdens de bouw het gebouw door zijn eigen gewicht zou gaan verzakken. Maar dat gebeurt natuurlijk niet overal in gelijke mate. Vandaar dat men onder de betonnen draagpijlers van het gebouw vijzels geplaatst heeft om de verzakkingen te kunnen compenseren. Met de razendsnelle liften (voor de bediening ervan heb je zowat een cursus nodig) hebben de 22^e verdieping, waar de kantine van het Gemeentekantoor gesitueerd is, bezocht. Het uitzicht is fenomenaal. We zijn ook nog naar de 33^e verdieping naar een leegstaande kantoorunit gegaan. Prachtig uitzicht met de langzaam ondergaande zon, die alles in een fantastisch rood-oranje gloed zet. Dat is genieten.

Om 16.00 uur komt er een eind aan de rondleiding. Ik heb genoten; het is een leerzaam dagje geweest. Klaas Deuten en zijn vrouw, reuze bedankt voor de organisatie. Ze hebben niets aan het toeval overgelaten (de zondag ervoor hebben ze de wandeling al gemaakt om te zien of alles klopte). Het is een vlekkeloos verlopen dag geworden. En wat mij betreft: het smaakt naar meer………

Huub Oostendorp

Verslag excursie Broekerveiling te Broek op Langedijk.

Dinsdag 18 oktober 0m 12.00 uur verzamelde zich een groep van 20 mensen bij de Broekerveiling te Broek  op Langedijk. Vanaf het begin was het een ontspannen sfeer en de geserveerde lunch hielp daar prima bij. De lunch werd gepresenteerd in het nieuwe gedeelte van het veiling gebouw.  

“mag ik van jou de boter, dan krijg jij de vleeswaren”

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Na de lunch werden wij door een gids begeleid naar het oude gebouw en via een diashow geïnformeerd over de ontstaansgeschiedenis van het “rijk de 1000 eilanden” tot een groot tuindersgebied. Heel informatief. Het werken op het land was zwaar en er was weinig luxe. Ook het uitbaggeren was handwerk en de gids vertelde ons dat je dat zware werk hooguit een halve dag volhield.

Een wandeling door het oude gebouw voerde ons naar de rondvaartboot. De schipper: “Ik neem u vanmiddag allemaal in de boot en zal u ook om de tuin leiden” Hij loog hier geen woord over en tijdens de rondvaart kwam er bijna meer water uit de hemel vallen dan dat er in de sloot lag. Leuk vertelde anekdotes zorgden voor een geboeid publiek.  

                 Helaas werd het uitzicht voor een deel belemmerd door de heftige regenval.

Na de boottocht nog een wandeling door het aanvoergebouw en we kwamen terecht in de “mijn”zaal, waar vroeger de aangevoerde groenten (veel kool) verkocht werd. Eerst kregen we een uitleg van een in Westfriese klederdracht geklede dame. We mochten ook met zijn allen oefenen, want straks zou het ernst worden. Bijzonder leuk en een ieder was vrolijk gestemd.

 Vrolijk sfeertje en iedereen keek aandachtig naar de terug draaiende veilingklok.

Na de veiling wandelden we terug naar de ontvangstruimte waar met een gezellig hapje en een drankje de middag werd afgesloten.

 Dirk Ranzijn

Bezoek Broekerveiling

Broek op Langedijk

18 oktober 2016

Om eerlijk te zijn, zo mooi als op bovenstaande foto hebben we het complex niet gezien, want voor de eerste maal tijdens een uitje van Novavita treffen we vandaag een onstuimige en regenachtige dag. In het journaal van vanavond hoor ik dat van een molen in de buurt (Twiskermolen in Oostzaan)) het hele wiekenstelsel is afgebroken en dat in Winkel zelfs een windhoos is waargenomen. Maar gelukkig vindt het overgrote deel van het programma binnen plaats, dus veel last van het weer hebben we niet gehad.

Ongetwijfeld kennen jullie nog het liedje van Leen Jongewaart en Wim Zonneveld: “In een rijtuigie”. Een variatie daarop hebben we vanmiddag meegemaakt. We zijn met een twintigtal Novavita’ers op bezoek geweest bij de Broekerveiling. Qua sfeer sluit dit museum prachtig aan bij het liedje. En toen we ons inscheepten voor een rondvaart kwamen de volgende regels spontaan bij me op:

In een vaartuigie, in een vaartuigje

In een vaartuigie tuffen we door buien heen

Daar zitten we dan,  kalm en bedaard

En maar schommelen en wiebelen in een schuit op de vaart.

Maar laat ik bij het begin aanvangen. De Broekerveiling is een complex van houten gebouwen dat in en over het water is gebouwd. Het ligt in het gebied dat het Rijk der Duizend Eilanden wordt genoemd. In het verre verleden was dit gebied een moerassige streek, waar de bewoners in de latere eeuwen voor de afwatering sloten hebben gegraven. Het slib, ook de drab die jaarlijks met het uitdiepen naar boven kwam, gebruikte men jaar in jaar uit voor het ophogen van het land. Op deze wijze ontstond een uniek gebied met wel 14.500 relatief kleine eilandjes. De grond was door de jaarlijkse drabophoging bijzonder vruchtbaar, vandaar dat er op de eilanden allerlei groenten werden verbouwd: aardappelen, uien, wortelen, kolen etc.

Wegen waren er niet; alles moest vervoerd worden op het water en dat gebeurde vroeger met handkracht (het zg. knoeten) in platte vaarschuiten. Bovendien hadden de tuinders hun percelen vaak ver uit elkaar liggen. Vandaar dat begin zestiger jaren van de vorige eeuw een ruilverkaveling is doorgevoerd, maar daarmee is wel 80% van dit gebied voorgoed verloren gegaan. Omdat het geld op was, is gelukkig een gebied bij Broek op Langedijk gespaard gebleven. Niet alles als natuurgebied, want op de vele kleine (schier)eilandjes is ook een uiterst luxueuze villawijk verrezen.

Er werden veel groenten verbouwd en het vervoer geschiedde uitsluitend over water, vandaar dat een veilinggebouw waar boten doorheen konden varen een logische oplossing bleek. Zo ontstond een volstrekt uniek gebouw in de wereld. Op meer dan 1900 houten palen zijn begin 20^e eeuw boven het water lighallen en een afmijnzaal gebouwd. De bootjes met groenten wachten in de lighallen en als ze aan de beurt waren, voeren ze door de veilingzaal, waar handelaren hun groenten konden kopen. Het mooie is dat dit hele complex nog authentiek is; een juweel van een Rijksmonument.

Om 12 uur is het verzamelen geblazen en we starten direkt met een Westfriese koffietafel. Kijk dat is nog eens een goed begin, want tijdens het eten komt de stemming er direkt in. En je weet het: goed gevoed, maakt tevreden. Met volle maag start onder leiding van een gids de rondleiding.

Een bijzondere presentatie (met Mecano beweegt iedere projectie) brengt ons op de hoogte van de geschiedenis van de streek. Leuk is dat Wim van Zanen een dochter van een tuinder uit deze streek veroverd heeft; naast de gids kleurt hij het verhaal nog met eigen ervaringen in. Hierna gaat de rondleiding verder door de lighallen. Daar wachtten de tuinders op hun beurt om de afmijnzaal in te varen. Dan breekt er lichte paniek uit: Hans Buntsma is weg!!!! Nergens te vinden, terug naar de eetzaal, op de toiletten gezocht, op de terreinen buiten gekeken, weg….. en dat met al dat water in de buurt!!!!  Even later komt de rondvaartboot, die drie kwartier eerder vertrokken is, terug en wie stapt daar doodgemoedereerd uit:  Hans. “ik zag jullie wel niet zitten, maar toen voer de boot al weg”, luidt zijn commentaar.

Hans stapt uit de boot en wij erin voor een rondvaart door het nog bestaande gedeelte van het Rijk der Duizend Eilanden. Hans gaat mee voor een tweede rondje. Jammer dat het weer zo slecht is, maar gelukkig is de boot overdekt en de kapitein trakteert ons op de ene anekdote na de andere.

Vervolgens nemen we plaats in de veilingzaal, waar we uitleg over het afmijnen krijgen. Daarna spelen we het spelletje echt. Diverse groenten en fruit worden voor het publiek geveild en ik weet niet hoe het komt, maar niemand in onze groep bemachtigt een produkt (even dacht ik dat Ab Rutgers 3000 kg. uien gekocht had, maar dat bleek zijn buurman te zijn). Krenterigheid of worden we te langzaam om op tijd op het knopje te drukken.

We sluiten ten slotte de middag af met een hapje en een drankje in het restaurant. Gelukkig hebben we daar weer volop gelegenheid om met elkaar te praten. Leuk om de bekenden –en het worden er door de uitstapjes steeds meer- weer te zien. Bij het afscheid nemen, hoor ik al om mij heen, wanneer is het volgende uitje? Dat zegt genoeg……

Wim van Zanen en Dirk Ranzijn, hartelijk dank voor het organiseren van deze –wederom zeer geslaagde- middag.

Huub Oostendorp

P.S. Wisten jullie dat de man van Mary Raat –hij komt ook uit deze contreien- als kind vastgebonden aan een touw  in de tuin mocht spelen. Geen kindermishandeling, maar kinderbescherming. Wellicht een idee voor de volgende maal om Hans Buntsma …………

Locatie Hoofddorp    

13 oktober 2016

Vandaag hebben we op uitnodiging van het College van Bestuur onze jaarlijkse bijeenkomst gehouden. Helaas is de opkomst matig, van de 154 leden hebben slechts 38 personen de tocht naar Hoofddorp ondernomen.

Het eerste gedeelte van de bijeenkomst heeft het bestuur de verenigingszaken afgehandeld. Om te beginnen een  welkomswoordje van de voorzitter, Huub Oostendorp, die de leden voorhoudt dat we op de drempel staan van het tijdperk dat we de veroudering van het menselijk lichaam kunnen vertragen dan wel stoppen. Vervolgens behandelt onze secretaris, Dirk Ranzijn, het jaarverslag (dat is aan iedereen verzonden en is ook onder de Bestuursstukken op deze website te vinden). Ook heeft hij de herverkiezing van Ron Sluijs (bij gebrek aan tegenkandidaten) in goede banen geleid. Ten slotte licht Barbara Martens de website, die we aan het ontwikkelen zijn, toe. Als je deze site bekijkt, www.novavita.nu , moet je bedenken dat de site nog een gedaantewisseling ondergaat, maar je krijgt al wel een indruk wat de site gaat brengen.

Het tweede gedeelte van onze bijeenkomst is ingeruimd voor het Nova College. Allereerst is de voorzitter van het College van Bestuur, Hans Snijders, aan het woord. Hij presenteert zijn verhaal als een tevreden man, want op vele fronten gaat het goed met het Nova College. Natuurlijk zijn er in de komende tijd nog de nodige uitdagingen (veranderende financiering vanuit het Rijk; locatiesturing; samenwerking met vmbo; verdere ontwikkeling van Techport; nieuwbouw Haarlem), maar als illustratie dat het goed gaat, vertelt Hans dat het Nova College het hoogst scoort in studententevredenheid in de Randstad.

Vervolgens praat Tineke Snel, opleidingsmanager Zorg, ons bij over de samenwerkingsverbanden van haar opleidingen met grote ziekenhuis- en zorginstellingen in de regio, die elkaar hebben gevonden in het zogenaamd Zorgpact. Trots vertelt ze dat ze dat de praktijkroute Zorg, waarbij de studenten vanaf de eerste opleidingsdag hun lessen en stage in de zorginstelling volgen, een koploper status heeft gekregen.

Hans heeft nog twee PS’n: Stem op de Nova-uitblinker 2016, Jeroen Zaaiman, cios-student op http://www.ditismbo.nl/stem/uitblinker

Aanstaande zaterdag komt de advertentie in de krant, waarin het Nova College zoekt naar een (tijdelijk) lid van het College van Bestuur. Dit met het oog op het aanstaande vertrek van Ed van den Berg.

Het derde gedeelte is natuurlijk het gedeelte waar de meesten van ons voor komen: onder het genot van een hapje en een drankje bijpraten met oude bekenden en collega’s. De sfeer is geanimeerd; het is een prima middag geweest.

Huub Oostendorp

Op deze prachtige najaarsdag staat een wandeling door de Vijfhoek in Haarlem onder leiding van de gids Jan Hoving ( www.wandelingdoordevijfhoek.nl  ) op het programma. Jan is een buurtbewoner en heeft zich grondig verdiept in de geschiedenis van het stadsdeel dat hem zo dierbaar is. Met een groep van een twintigtal Novavita’ers, waaronder wel een stuk of 10 Haarlemmers, denken we vanaf de Stadschouwburg op het Wilsonplein van start te gaan. Maar er blijkt nog een buurtbewoner aanwezig te zijn: Barbara Martens. Zij wil weten of onze route langs haar huis gaat. Dat blijkt niet het geval. Maar Barbara woont in een bijzonder huis, namelijk het voormalige woonhuis van de bekende tuinarchitect Leonard Springer, en zij vindt dat een bezoekje waard.

Onze gids, Jan, kan niet anders dan de leiding aan Barbara te geven en zij troont ons mee naar haar prachtige huis in de Alexanderstraat. Springer is een beroemd tuinarchitect, die zijn sporen heeft nagelaten in o.a. de Haarlemmerhout, landgoed Elswout, de Oosterbegraafplaats en vele andere bekende parken en begraafplaatsen.

Twee kapiteins voor de groep werkt niet, dus Jan neemt vanaf hier het roer over en leidt ons door de wijk die in de 14^e eeuw als uitbreiding van het oude Haarlem ontstond. Een wijk, die een grote bloeiperiode doormaakte in de 16^e eeuw, toen na de val van Antwerpen talloze Vlamingen naar Haarlem kwamen en hier een bloeiende lakenindustrie opzetten. Veel straatnamen in dit gebied herinneren ons aan deze bedrijfstak.

Daarnaast kwamen er andere , vaak vervuilende, bedrijven: leerlooierijen, bierbrouwerijen en blekerijen. De wijk werd volgebouwd met arbeidershuisjes. Door het gebrek aan stadsplanning ontstond een wirwar aan kleine straatjes en dat maakt de wijk nu zo aantrekkelijk. De mensen leefden zonder riolering en ze kieperden hun vuil, samen met het vuil van de bedrijven op straat of in de grachten. De vijfhoek werd één grote vuilnisbelt en je snapt dat vaak besmettelijke ziekten uitbraken. Uiteindelijk raakte de wijk zo in verval dat in de jaren zestig van de vorige eeuw nog overwogen werd de hele wijk plat te gooien. Met name aldaar wonende kunstenaars hebben dat weten te voorkomen. Vanaf de jaren tachtig vestigden zich jonge mensen (met geld) in de wijk en zij gaven de aanzet tot het opknappen van de woningen. Als je er nu wandelt, ziet de wijk er welvarend uit; veel is gerestaureerd of opgeknapt. De lege plekken zijn met nieuwbouw opgevuld. Er is veel van vroeger bewaard gebleven; bijvoorbeeld maar liefst 6 hofjes, waarvan de oudste: het Hofje van Loo uit 1489.

Het oogt schilderachtig en het is inderdaad een oase van rust in de drukke stad. Maar vergis je niet. Ik heb met mijn gezinnetje tijdens mijn studententijd in een hofje in de Jordaan gewoond en de eerlijkheid gebiedt te zeggen: de huisje zijn verschrikkelijk klein; het is er enorm gehorig en comfort ontbreekt totaal (bv. geen douche). De meeste hofjes zullen nu wel gemoderniseerd zijn, maar wat blijft, is het gebrek aan privacy. Je zit boven op elkaars lip.

We hebben ook nog een bezoek gebracht aan de Nieuwe Kerk. Een zeer bijzondere kerk. De toren is ontworpen door Lieven de Key; het kerkgebouw is van de hand van Jacob van Kampen. De toren is in de Hollandse Renaissance stijl, terwijl het gebouw streng classistisch is. Het derde verschil is dat de toren eigendom is van de Gemeente Haarlem en het gebouw van de PKN (Protestantse Kerk in Nederland).

De vloer van de kerk is in restauratie, desondanks mochten we toch even binnen kijken. Uitgebreide uitleg van onze gids volgt en op het moment dat hij vol vuur vertelt over de stoofjes met hete kolen die vroeger gebruikt werden om mensen te verwarmen, roept een bouwvakker dat ze juist die ochtend in de spelonken van het gebouw nog een aantal stoofjes hebben gevonden. Onze gids is verrukt dat hij ze in het echt kan laten zien.

We hebben bijna drie uur heerlijk gedwaald door de straatjes en hofjes en de gids trakteert ons op talloze anekdotes, zoals

• Binnen hoeveel uur en op welke wijze gaf de Franse bezetter ruim 200 jaar geleden vanuit Haarlem zijn berichten door naar Parijs
• Wie was de reus die ruim 2.60 m lang was, waar woonde hij en hoe zagen zijn schoenen eruit
• Hoe komt het verhaal van de kermisattractie De kop van Jut in de Vijfhoek
• Wie stond bijna 70 jaar geleden met zijn ladder tegen de haan van de toren

Als je deze verhalen wilt horen, vraag het maar aan één van de deelnemers. Kun je meteen zien of hij/zij goed heeft opgelet.

Onze gids verdient een vet compliment! Want ga er maar aanstaan; je gaat op pad met een grote groep oud-docenten, die, zoals je weet, altijd alles beter weten.  Toch slaagt Jan erin om dit volkje aan zich te binden met zijn terdege kennis, zijn boeiende geschiedenislessen en leuke anekdotes. Geholpen door het prachtige herfstweer hebben we een leuke en leerzame middag gehad. Dus hulde aan Jan Hoving, een Cajanus onder de gidsen.

Tenslotte gaat onze dank uit naar de organisator van deze middag: Ron Sluijs.

Huub Oostendorp

P.S.

Daniel Cajanus, de reus van Haarlem, was 2.60 m. lang (schoenmaat 62). Hij leefde in de eerste helft van de achttiende eeuw en verdiende zijn brood door zich ten toon te stellen. In 1745 kwam hij te wonen in het Proveniershofje. Komend voorjaar brengt zangstudio Haarlem de stadsopera Cajanus uit. De uitvoering is in het Nederlands gezongen en wordt opgevoerd in de St. Bavokerk op de Grote Markt. Kaarten zijn reeds verkrijgbaar. ( www.cajanus.nl )

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen; van de beloofde workshop is niets terecht gekomen, want we zijn zelf niet aan het werk gezet. Maar wie kon ook bevroeden dat de rondleiding van Tim van der Voord zoveel tijd in beslag nam, dat er geen ruimte overbleef om zelf de handen uit de mouwen te steken. Zelden zal Tim zo’n geïnteresseerde groep hebben ontvangen. De onophoudelijke reeks vragen van zijn oud-collega’s vulde de beschikbare tijd van twee uur ruimschoots.

Ruim 20 leden van Novavita werden ontvangen in het gebouw van 3-D Makers Zone in Haarlem. Een oude werkplaats, waar voorheen de vuilniswagens werden gerepareerd, is ingericht tot een moderne bedrijfsruimte waar bedrijven en opleidingen elkaar ontmoeten in de fascinerende wereld van het 3-D printen. Het Nova College participeert daarin en zo kunnen haar leerlingen kennis maken met deze nieuwe techniek.

Tim heeft onze langs de vele printmachines geleid en omstandig de achterliggende techniek uitgelegd. We hebben ook verschillende printers aan het werk gezien. Natuurlijk besteedde Tim veel aandacht aan de toepassingsmogelijkheden en hij kon het niet nalaten enkele tot de verbeelding sprekende anekdotes te vertellen. Zo vertelde hij het verhaal van doktoren van het Leids Universiteitsziekenhuis die een baby met een hartafwijking moesten opereren. Om de operatie vooraf te kunnen oefenen hebben zij het hartje met de afwijking laten printen. Tijdens de eigenlijke operatie wisten ze zodoende wat hen te wachten stond en dat bespaarde enorm veel tijd en werd ernstig risico vermeden.

Duidelijk is wel dat 3-D printen niet bedoeld is voor massaproduktie. Daar gaat het printen veel te traag voor; een eenvoudig werkstuk vraagt al gauw 5 uur printtijd. Het is dus vooral bedoeld om unieke werkstukken te maken; vandaar dat de techniek zo geliefd is bij kunstenaars. Wat wel kan, is het maken van mallen d.m.v. 3-D printen en deze mallen zijn uitstekend geschikt voor het gieten van attributen in massaproduktie. Een enorm bijkomend voordeel is dat de computer de minimale hoeveelheid materiaal kan berekenen om de gewenste sterkte te verkrijgen. We hebben voorbeelden gezien die in de vliegtuigindustrie tot miljoenen Euro’s besparing hebben geleid.

Al met al weer een leerzaam dagje. Op de terugweg naar huis mijmerde ik: fantastisch dat deze groep mensen, die 60 jaar geleden nog blij was met een Mecano-doos, zich nu staat te vergapen aan deze innoverende techniek. Voor de zoveelste maal verbaasde ik me over de menselijke geest, die zo flexibel is dat ze moeiteloos al die vernieuwingen aankan. Die zo nieuwsgierig blijft en graag op de hoogte blijft van alle ontwikkelingen. Want er zijn wat veranderingen in ons leven over ons uitgestort. Maakt dat het leven zo boeiend?

Huub Oostendorp

Ik zal er maar eerlijk mee voor de dag komen: het is voor het eerst in mijn leven dat ik een militair terrein betreed. En ik moet bekennen dat er toch wat spanning op zit. Ik heb immers van Lenie de Fijter, de organisator van deze middag,vernomen dat we rondgeleid gaan worden door een heuse marineman, de heer Bartelmans, nota bene oud plaatsvervangend commandant en chef staf bij de Marine op dit complex. Stiekem heb ik visioenen dat we een exercitie krijgen en al marcherend onder leiding van een barse en bevelen schreeuwende commandant het terrein rond zullen gaan.

Niets blijkt minder waar. De heer Bartelmans is een aimabel man, die gepassioneerd over de geschiedenis en het heden van dit complex vertelt. Pal achter het huidige Scheepvaartmuseum bevindt zich het terrein waar in de 17e eeuw de schepen van de Admiraliteit gebouwd werden. Deze schepen moesten de enorme Hollandse handelsvloot beschermen. De bevoorrading van deze schepen vond plaats vanuit het ’s Lands Zeemagazijn (Scheepvaartmuseum) plaats. De werf heeft bestaan tot 1914, vanaf dat moment werden de schepen te groot en verhuisde de werf naar Den Helder. De Admiraliteit hield op te bestaan bij de Franse inval in 1795. Na de Franse tijd werd in 1815 de Marine opgericht.

Van de werven is niets meer te zien. Het huidige middenterrein, dat vroeger open water was, is gedempt met grond die vrijkwam bij de bouw van de IJ-tunnel. Hierdoor ontstond een groot terrein waar de Marine veel van haar opleidingen heeft gehuisvest. Hieronder het gerenoveerde gebouw waar de elektrotechniek-opleiding gegeven werd. De ramen van dit gebouw stellen de vlaggen van de landen van de Europese Unie voor.

Zoals op de eerste foto is te zien ligt het terrein als een eiland in het water. Het uitzicht op de stad is op diverse punten fantastisch.

De marine heeft zich -mede door de bezuinigingen op defensie- teruggetrokken tot een gedeelte van dit eiland en daarmee is een groot terrein en een groot aantal panden toegankelijk voor het publiek. Zo is de voormalige officiersmess tegenwoordig een normaal restaurant, dat nog een authentieke zestigerjaren inrichting heeft.

Een beetje spannend is het vanmiddag toch nog geworden. In de namiddag vergaderen de Ministers van Justitie van de Europese Unie op het complex. Want in het kader van het EU-voorzitterschap van Nederland zijn het Marineterrein en het Scheepvaartmuseum de plekken waar alle activiteiten gehouden worden. De bewaking is enorm en ook wij worden onderworpen aan een strenge controle, zelfs een body-scan ontbreekt niet. Ook lopen er voortdurend drie bewakers met onze rondleiding mee. Op bescheiden schaal maakt Nederland ook reclame voor zichzelf, zoals dit bloemenpaviljoen, waar de Nederlandse tuinbouw zich aan de buitenlandse gasten presenteert.

We wandelen op een historisch stukje Amsterdam; in de 17e eeuw was hier ongetwijfeld het grootste industriële complex van de wereld te vinden. Bovendien ontleent deze plek natuurlijk zijn aantrekkingskracht, omdat het eeuwenlang niet toegankelijk voor het gewone publiek was. Dat maakt nieuwsgierig naar wat zich achter onderstaande 17e eeuwse gevel aan de Kattenburgstraat afspeelt. En dat allemaal in hartje Amsterdam, een stadsenclave, een oase van rust temidden van het rumoer van onze hoofdstad.

Het is eigenlijk het enige historische pand op het terrein; de overige panden zijn van veel latere datum, de meeste zelfs uit de tweede helft van de vorige eeuw. En die panden hebben ook een niet-maritieme functie gekregen. We hebben zelfs de archeologische vondsten bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn in één van die panden bekeken.
Zo hebben we vanmiddag kennis gemaakt, wederom gezegend met uitstekend weer, met een veertien hectaren groot geheim gebied (op Google maps was dit gebied bewust onscherp gemaakt). Het militair terrein in het centrum van de stad was sinds de zeventiende eeuw achtereenvolgens de werkplek van Michiel de Ruyter en Vincent van Gogh, de scheepswerf van de Admiraliteit, opleidingscentrum van de Marine en thans helikopterlandingsplaats voor hoogwaardigheidsbekleders, meldplek voor aspirant-militairen, revalidatieoord voor getraumatiseerde soldaten en onderduikadres voor o.a. Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders. Maar waar deze schuilplaats zich op het terrein zich bevindt, wil de rondleider ons niet vertellen. En zo blijft er nog iets geheims over op dit eiland.

Huub Oostendorp

“Het is toch fantastisch dat leerlingen mee kunnen praten over de nieuwbouw en de inrichting van het terrein”.
“Het mag wat kosten, de kubieke meterprijs aan bouwkosten is bijna het dubbele van die in mijn tijd”.  “Het CvB wijkt in haar visie op een onderwijsgebouw radicaal af van wat we gewend zijn: het is nu gedurfd en innovatief: geweldig!

Dit zijn enkele enthousiaste reacties na de lezing van Jan Verbeek over de nieuwbouwplannen van het Nova College op de Zijlweg in Haarlem: de Nova Campus. Een twintigtal leden van Novavita wil zich op de hoogte stellen van de bouwplannen en het moet gezegd: Jan Verbeek heeft ze op hun wenken bediend. In een betoog van anderhalf uur heeft Jan ons op de hoogte gebracht van de voorgeschiedenis, de ontwerpgeschiedenis, het uiteindelijke ontwerp,de duurzame keuzes van de architect,  de invulling van het gebouw door het onderwijsveld, de plannen tot de spectaculaire inrichting van het terrein en het revolutionaire cateringconcept.

Om te voorkomen dat leerlingen in tussenuren gaan zwerven, zijn ze van meet af aan betrokken geweest bij het ontwikkelen van de plannen voor de terreininrichting en de catering. Het moet zo aantrekkelijk worden dat de leerlingen graag op het terrein van de school blijven. Vol enthousiasme vertelt Jan van de plannen die momenteel op dit gebied uitgewerkt worden.

Naast het bestaande gebouw (links), dat overigens ook ingrijpend gerenoveerd gaat worden, komt er een nieuw gebouw van 6000 m² waar de opleidingen van Zorg en Welzijn een plekje krijgen. Hun huidige gebouwen aan de Schoterstraat en de Planetenweg worden natuurlijk afgestoten. Het gebouw komt los te staan van de bestaande bebouwing; dat past in de trent van kleinere scholen.

Het ronde gebouwtje in het midden tussen de gebouwen is het Paviljoen, waar één van de verschillende cateringconcepten uitgerold wordt. Het moet het trefpunt van de locatie worden. Het derde gebouw (en dat komt rechts bij de bomen) wordt voorlopig niet gebouwd. Het is de eventuele 3^e fase van de nieuwbouw en de bouw ervan is afhankelijk van de toekomstige behoefte (afstoten andere gebouwen; groei  aantal leerlingen etc.).

De inrichting van het terrein moet de leerling uitdagen. Op de planning staan een sportplein, een cultuurplein, een evenemententerrein en dat alles met hoogteverschillen en zeer rijk beplant met groen. Een landschaparchitect is momenteel druk bezig, met terugkoppeling naar de gebruikers, de ideeën vorm te geven.

De architect heeft trouwens de opdracht gekregen om op de begane grond van de gebouwen (het nieuwe, maar ook het bestaande gebouw) het onderwijs veel aanschouwelijker te maken voor de buitenwereld. Het moet van de Randweg en de Zijlweg veel meer dan nu het geval is, duidelijk zijn welke activiteiten in de gebouwen plaats vinden. Vandaar dat met name de praktijklokalen in de “plint” van de gebouwen komen. En via grote raampartijen zien de mensen van buiten de onderwijsactiviteiten.

We hebben een helder inzicht gekregen in de nieuwbouwplannen van het Nova College. De rol van Jan Verbeek, die met alle betrokkenen te maken heeft, dwingt respect af. Als zijn rustige en weloverwogen uiteenzetting een voorbode van het bouwproces is,  dan gaat het Nova College een voorspoedige bouw tegemoet.

Na de lezing in de personeelskamer hebben we nog een uurtje nageborreld in het Nova Restaurant. Uiteraard is dat voor velen van ons de kers op de appelmoes: even bijkletsen met oude bekenden, maar ook eens een gesprek aanknopen met collega’s die we niet van vroeger kennen. Hartstikke leuk!!

Tenslotte heb ik van Jan Verbeek nog de belofte gekregen om over twee jaar, als de bouw gaande is, nog eens zo’n bijeenkomst te houden.  Spannend om te zien wat er van de ideeën terecht gekomen is. Wellicht kunnen we dan ook een rondleiding in het in aanbouw zijnde gebouw krijgen.

Huub Oostendorp

In mijn studententijd kom  ik er dagelijks langs: dit prachtige gebouw op de Herengracht in Amsterdam. Ik woon in de Jordaan en werk in de avonduren op de Raadhuisstraat bij de ABN. Het pand trekt telkens de aandacht vanwege de  knikken in het gebouw die prachtig meelopen met de bocht van de gracht. Ook de rode en witte kleuren van de gevel zijn afwijkend van de andere zo statige maar vaak sobere grachtenpanden. Het is haast on-Nederlands, zo’n frivool gebouw met zijn talloze versieringen.
En dan de naam: Huis Bartolotti, een naam om bij weg te dromen.Vaak heb ik me afgevraagd hoe het er van binnen uit zou zien, maar de deur is altijd dicht. Eénmaal heb ik het geprobeerd op Open Monumentendag, maar de rij wachtenden overtreft de rij die gewoonlijk voor het Anna Frank Huis staat.

En vandaag is het eindelijk zover. Ons lid Ankie van de Stadt, vrijwilligster bij de Vereniging Hendrick de Keyser, neemt ons mee naar een tweetal panden in Amsterdam. Eerst Huis Bartolotti en in de tweede helft van de middag Huis Van Brienen.

Huis Bartolloti is waarschijnlijk ontworpen door de beroemde Amsterdamse architect Hendrick de Keyser (het hoofdkantoor van de gelijknamige Vereniging heeft er nu zijn onderkomen) in opdracht van de steenrijke bankier-koopman Van de Heuvel. Om een erfenis veilig te stellen, moet hij de naam van zijn zwager aannemen: Bartolotti. Rond 1620 start de bouw van dit rijk gedecoreerde huis.

Later in de 17^e eeuw is het huis gesplitst in twee woonhuizen.  In het rechtergedeelte zijn grote delen van het  18^e eeuwse interieur bewaard gebleven en dat is de laatste jaren grondig gerestaureerd. Met verve verhaalt Ankie over het leven in de achttiende eeuw en het toen aangebrachte schilder- en stukwerk, het prachtige houtsnijwerk, de damasten wandbekleding enz. Met name de grote achterkamer maakt indruk. Deze kamer kan zeker wedijveren met de beroemde “Beuningkamer”die in het Rijksmuseum is herbouwd.

Daarna wandelen we op de eerste lentedag van het jaar –de terrassen onderweg zitten mutjevol- naar een ander pand, een paar honderd meter verderop op de Herengracht: Huis van Brienen.

Je ziet het: een statig, maar sober gebouw. Maar wat het interieur voor ons in petto heeft, is ongelooflijk. Het is een waar stadspaleis en de kenners rangschikken het in de top 100 van de belangrijkste interieurs van Nederland. De grond voor het huis is gekocht door de hofjuwelier van Prins Maurits, genaamd Hans van Wely.  Voor de bouw kan beginnen,  wordt de man vermoord. Zijn weduwe heeft toen –als geldbelegging- op deze grond twee identieke woonhuizen laten bouwen, die ze verhuurt. Het linkerpand wordt in 1728 van een eenvoudig woonhuis met trapgevel omgebouwd tot een patriciërswoning met een zandstenen voorgevel . Grote delen van het huis en het interieur stammen uit die tijd. In 1781 wordt het huis gekocht door de puisant rijke bankier-koopman Arnoldus van Brienen (mijn zoon zegt dan: als je zijn geld nu aansteekt, brandt het volgende week nog). Men vermoedt dat hij zo rijk is geworden, omdat veel van zijn beleggers omgekomen zijn bij de enorme aardbeving in Lissabon. Hij koopt het huis als huwelijkscadeautje voor zijn 22 jarige zoon. Deze zoon zal later als burgemeester van Amsterdam de stadssleutel nog aanbieden aan Napoleon.

Niet alleen de pronkkamers zijn nog intact; ook de keuken, gangen,trappenhuis en bediendenkamer ( mij trof die kamer in het souterain waar de huisknecht kan zien wie er aanbelt; voor leveranciers kan hij de souteraindeur openen, maar voor belangrijke bezoekers snelt hij naar boven door de marmeren gang –met als prachtig detail:schijndeuren om het huis groter te laten lijken- naar de voordeur om het bezoek binnen te laten.  Dit huis noemt Ankie terecht  het verborgen juweel van Amsterdam.  Kijk eens naar het als decorstuk in een theater opgebouwde tuinhuis, dat ook stamt uit 1728.

We hebben een unieke kans gekregen om twee prachtige panden uit de 17^e eeuw in Amsterdam te bekijken.  Ankie van der Stadt is erin geslaagd door haar enthousiaste verhalen deze panden van “inhoud” te voorzien. Zij schetst  een luisterrijk beeld van de bewoners in hun tijdsgewricht. Bovendien kan zij ons aan de hand van de interieurs iets meegeven van de heersende mode en trends. Een belevenis!!

En voor de leden die deze dag gemist hebben. Ankie is van plan in het najaar de bezoeken aan de huizen in Haarlem (Hodshon Huis en Huis Barnaart) en Amsterdam (huis Bartolotti en Huis Van Brienen) te herhalen. Ik zou zeggen: grijp die kans!

Verening Hendrick de Keyserzet zich in voor het behoud van architectonisch of historisch waardevolle gebouwenin Nederland. De Vereniging doet dit door panden te verwerven en ze vervolgens te restaureren en te verhuren.

Huub Oostendorp