Ton Beemster

Met een, jammer genoeg, klein gezelschap van onze vereniging brachten we op een prachtig zonnige dag een bezoek aan het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Terwijl we aan de koffie met gebak zaten voegde de gids zich al bij ons gezelschap en begon onmiddellijk te vertellen over het ontstaan van het museum.

Na de watersnoodramp in 1916 waarbij grote delen van de Zuiderzeekust onder water kwam te staan werd besloten om de Zuiderzee af te sluiten door middel van een dijk. In 1932 was het dan zover en het was direct duidelijk dat het leven en de inkomstenbron van veel bewoners rond het ontstane IJsselmeer drastisch zou veranderen. Rond 1948 ontstond de behoefte om het leven en werken van de bewoners vast te leggen in een museum. Na het aanleggen van de dijk Enkhuizen Lelystad was er een groot bouwterrein beschikbaar. Besloten werd om authentieke gebouwen vanuit de verschillende dorpen en steden rond de oude Zuiderzee samen te voegen op dit gebied. Als eerste werd een kerk uit Den Oever afgebroken en weer opgebouwd in het museum.

Omdat bij het afbreken en opbouwen van huizen steeds weer stenen overbleven, werd besloten om later de huizen in zijn geheel te verplaatsen naar het museum. De gids leidde ons met veel enthousiasme gedurende 75 minuten rond over het museumterrein.

Na de rondleiding maakten een aantal deelnemers, na een heerlijke lunch, van de gelegenheid gebruik om nog enige tijd rond te dwalen door de straatjes en enkele huisjes van binnen te bekijken. Bij het touwslagen hoorden we een aantal woorden die het Nederlands rijk is. Zoals de klos zijn en raddraaier. Bij het maken van een springtouw mocht ondergetekende de taak van raddraaier op zich nemen. Het was een gezellige en leerzame dag.

Voor het verslag van de rondleiding “het Delft van Vermeer” heeft Ria Waal een prachtig verslag gemaakt. Dat de rondleiding een groot succes was blijkt wel uit haar verslag. Alle deelnemers hebben erg genoten van niet alleen de rondleiding maar ook van de prachtige stad Delft. Dat er ook veel over de Oranjes werd verteld blijkt wel uit de foto’s.

impressie geschreven.  Ook van Ria Waal ontvingen wij een prachtig geschreven verslag.

In de voetsporen van Vermeer, een rondwandeling door Delft

Het ademt Vermeer op een mooie junidag in Delft als kunsthistorica Wendy Fossen ons ontvangt op de Markt bij de Nieuwe Kerk. Haar introductie is dat Vermeer zijn weg in Delft ook nu zou kunnen vinden, want het stratenplan van het stadscentrum is net als vroeger. De huizen waarin hij woonde en die hij bezocht staan er nog. Haar verhaal dat ons via oordopjes bereikt is boeiend en gaat niet alleen over het schildersbestaan van Vermeer, maar ook over de tijd waarin hij leefde en over belangrijke wetenschappers, kunstenaars en handelaren die in Delft verbleven.

Wij gaan de Nieuwe Kerk in waar in oktober 1632 zowel Johannes Vermeer als ook Antoni van Leeuwenhoek zijn gedoopt en waar het praalgraf van Willem van Oranje is. We horen dat de herkomst van de naam Vermeer niet bekend is. De vader van Johannes heette namelijk Reynier Jansz. en noemde zich later Reynier Vos naar herberg De Vliegende Vos die hij bestierde. De belangstelling voor schilderkunst bij de kleine Johannes kan hier al ontstaan zijn, want vader Reynier bezat een kleine verzameling schilderijen en hij handelde in schilderijen. Om de herberg De Vliegende Vos te zien wandelen we langs de Voldersgracht. Daar stonk het vroeger nogal door de lakenindustrie. De volders werkten in de stad, stampten met de voeten het laken met vollersaarde en urine totdat het stevige stof werd en spoelden het laken uit in de Voldersgracht. Toen het goed ging met de herberg en de handel verhuisde het gezin van Vos naar het grote Huis Mechelen aan de Markt. Een hele verbetering waardoor het gezin in aanzien steeg, maar nog niet bij de echte elite hoorde.

Waar Vermeer het schildersvak leerde is niet bekend, wel dat hij voorbeelden gezien heeft van schilders als Paulus Potter, Jan Steen en Pieter de Hooch en dat hij op grond van zijn meesterschap lid werd van het Sint Lucasgilde, een voornaam gezelschap van boekdrukkers, plateelbakkers en schilders. Hij leerde over lichtinval en perspectief en had ongetwijfeld kennis van het instrumentarium van Antoni van Leeuwenhoek zoals de microscoop en de camera obscura. De protestantse Johannes Vermeer trouwde met de katholieke en welgestelde Catharina van Bolnes.  Zij kregen een schare kinderen en woonden ook na het overlijden van Reynier Vos met de rijke moeder van Catharina in Huis Mechelen. Bij het grote woonhuis zien we de poort van het Oude Mannenhuis en het Gildehuis van het St. Lucasgilde (nu Vermeercentrum). Vermeer deed de herberg, nam de kunsthandel over, maakte net als veel andere schilders een ‘zicht op Delft’ en specialiseerde zich in genrestukken van het dagelijks leven.

Delft was welvarend in de 17^e eeuw. De handelaren woonden aan de Markt en de armen in kleine huizen achteraf. Door financiële tegenslag of het wegvallen van de kostwinner vervielen gezinnen in armoede. We lopen langs de kleine huizen van de Vlamingstraat, ‘het straatje’ waar een tante van Vermeer woonde, die als weduwe pens verkocht. Met Vermeer ging het toen goed, hij was een vooraanstaand burger met een groot sociaal netwerk, een lidmaatschap van het St. Lucasgilde en ook een eervol lidmaatschap van de Schutterij. Maar in het rampjaar 1672 veranderde er veel: de kunstmarkt stortte in en de pachtopbrengsten van zijn schoonmoeder liepen terug. Vermeer leende volgens een notariële acte een bedrag van 500 gulden en zijn vrouw Catharina had voor 600 gulden schulden bij de bakker. Na het overlijden van Johannes in 1675 blijft zij met elf kinderen en schulden achter.

De bakker bezat veel schilderijen van Vermeer. Waarschijnlijk werden schulden met schilderijen  betaald. Waar de bakker woonde en werkte is niet bekend, maar vast en zeker aan de Markt. Wel is er aan de Markt een klein smal huis dat past in het verhaal over Johannes Vermeer: ‘Het Gulden ABC’ waar een boekdrukker en typograaf woonde met twintig echte Vermeers in zijn bezit, verkregen via een nalatenschap van de geldschieter van Johannes Vermeer. We gaan weer terug langs de achterzijde van de Nieuwe Kerk waar in het gras een zandstenen beeld staat van ‘het melkmeisje’. Dan over de Beestenmarkt (BeMa in studententaal) richting de Oude Delft naar de Oude Kerk waar Vermeer in 1675 begraven werd. Er is geen praalgraaf, maar er zijn twee moderne gedenkstenen.

Als Wendy afsluit met ‘zijn er nog vragen’, lijken wij geheel voldaan, maar dan willen we toch nog weten hoe het met de weduwe van Vermeer en haar schulden afliep. We krijgen een antwoord: zij heeft faillissement aangevraagd en waarschijnlijk sieraden buiten het faillissement weten te houden. Curator bij het faillissement was Antoni van Leeuwenhoek.

Hier eindigt de rondwandeling met dank aan Wendy die ons een Delft liet zien dat in de tijd van Vermeer een belangrijk centrum van kunst, kennis en handel was. Een Delft dat nu vooral toeristen- en studentenstad is, maar voor ons die dag een stad die vooral Johannes Vermeer ademt.

Ria Waal-Klandermans

Op 22 juni hebben we met zo’n 20 leden van Novavita weer heel wat meer geleerd over de historie en mooie gebouwen van de stad Haarlem. Om 10:15 werd er verzameld bij Smidtjes Canal Cruises. Ernst heette ons van harte welkom in een mooie open sloep en gaf vervolgens het woord aan onze gids.

Een oude stad zien vanuit het water is toch altijd weer een bijzondere ervaring. Het Spaarne als belangrijke levensader van de stad in het verleden en het heden is als bron van de vertelling een mooi ankerpunt.

Na de vaartocht en een door het bestuur aangeboden kop koffie was het de beurt aan Aad om ons een rondleiding te geven door de oude Amsterdamse buurt.

Aad leidde ons met veel aandacht voor details door de straten van Haarlem met als hoogtepunt een bezoek aan de geheel verbouwde koepelgevangenis waar aan aantal bedrijven in zijn gevestigd. Ook het Nova College heeft daar een unit waar wekelijks les wordt gegeven aan de studenten. Dicht bij de bedrijven waar de studenten ook hopen te kunnen werken.

Na een mooie dag namen we afscheid van elkaar en hopen elkaar weer te zijn bij een volgende activiteit van Novavita.

Bezoek ook eens de website van de koepel. https://dekoepel.com/

Op een stralende dag, donderdag 23 maart, togen vijftien leden van Novavita naar de Haarlemmermeer om eens te horen te krijgen hoe dat nou zat met die inpoldering ooit. De rubberlaarzen mochten thuisgelaten worden. In het naastgelegen Theehuis stond eerst een kopje koffie klaar, met appelpunt en slagroom, waarna wij ons naar het Museum Cruquius begaven om door een uitstekende gids door de historie geloodst te worden. Buiten het gemaal werd ons uitgelegd waarom het noodzakelijk was dat de Haarlemmermeer drooggemalen werd.

Dat de belangen van de vissers en de inwoners van Leiden, Haarlem en Amsterdam verschillend waren is blijkbaar iets van alle tijden. En dat leverde bestuurlijke strijd op. Uiteindelijk was het koning Willem 1 die, na kennis opgedaan te hebben in het moderne industriële Engeland, de knoop doorhakte. De Haarlemmermeer moest worden drooggemalen met moderne pompen aangedreven door stoom uit grote kolengestookte ketels.

De heren Leeghwater, Lijnden en Cruquius (onder ons: hij heette eigenlijk gewoon Kruik) hebben hun namen aan de gemalen rondom het enorme water Haarlemmermeer gegeven – en de begrippen Waterwolf en Hellegat hebben voor ons nu ook geen geheimen meer.

De technici onder het gezelschap hebben hun hart op kunnen halen bij de ook voor leken duidelijke uitleg over zuigers, opvoerwerktuigen en verschillende soorten stoommachines, maar het hoogtepunt was natuurlijk het in werking stellen van de ”armen”: het werkt allemaal.

Een aantal leden besloot de ochtend met een prima lunch in het Theehuis, met allemaal de gedachte: hier komen we zéker nog een keer terug.

@H

Scheef Tsaar Peter Huisje en aangeplakte gevels.

We zijn in Zaandam en het regent. Ton Beemster houdt voor het Zaanse Station zijn inleidende praatje over hoe verkeerd de stad ooit opgezet werd. Het was een stad zonder hart, wel mooi aan de rivier en met de molens van de Zaanse Schans. Maar toch. Peter de Grote en Claude Monet hadden er gewoond. De grote en nog jonge Peter acht dagen in een houten huisje van de smid en Monet vier maanden om het Hollandse licht en huisjes aan de Zaan te schilderen. We zouden het allemaal gaan zien. En als kers op de taart lunch en nieuwe cultuur op Het Hem. Maar eerst het imposante centrum met het nieuwe Stadhuis direct aan het station en het torenhoge Intel Hotel, waar Zaanse gevels in Zaanse kleuren tegenaan zijn bevestigd. Bijzonder ontwerp van de Nederlandse  architect Wilfried van Winden.

Daarna begint de stadswandeling langs de Gedempte Gracht, een winkelstraat die inmiddels weer is uitgegraven en samen met de nieuwbouw een mooi stadshart is. Aan de gracht staan nog oude panden zoals een enkele kroeg, een viswinkel en een synagoge die nu telefoonwinkel is. Je vindt er bekende winkels zoals Hema, C&A en Blokker. Vooral erg leuk zijn de muziektent over het water, speelsluisjes voor de kinderen en hangplekken voor iedereen.

We wandelen langs het Tsaar Peter monument uit 1909 en gaan over de blauw geglazuurde voetstappen van de tsaar naar het originele huisje waar Peter verbleef om de scheepsbouw te leren. In het eromheen gebouwde stenen museum vertelt de museumdirecteur met een mooi Russisch accent het Zaans-Amsterdamse verhaal over de boomlange, hardvochtige en leergierige Rus. Ze plaatst hem in zijn Nederlandse tijd, in 1697 en vertelt dat het eenvoudige houten huisje, zoals er toen vele waren, gemaakt is van hout van scheepswrakken. Werkelijk alles is scheef aan het huisje. Alleen de vloer is recht. Vanwege het optische bedrog heb je er zeebenen nodig. De gids vatte het mooi samen: het is een Efteling-ervaring.

Excursie Zaandam Novavita 1

Dan volgen we de voetsporen van Monet, die hier was in 1871. Ton Beemster laat ons een aantal huizen en plekken zien die door Monet zijn geschilderd. Hij heeft afbeeldingen van onder andere het Groene en het Blauwe huis en van het atelier van de schilder. Staand op de plek die ook Monet voor zijn schilderwerk nam, leest Ton gedichten voor die passen bij de plekken. Zo mooi en goed gedaan. We moeten nog maar eens terugkomen voor het Atelier en het Zaans Museum om de Zaanse schilderijen van Monet te bekijken.

Vervolgens lopen we langs de waterkant naar Het Hem, het terrein van de voormalige wapenfabriek, waar sommige gebouwen in verval zijn en andere in staat van tijdelijkheid worden gebruikt door kunstenaars en designers ofwel opgeknapt zijn en omgebouwd tot brouwerij/restaurant. Maar voordat we het terrein gaan verkennen, strijken we neer in Lab-44 voor een lunch. Verzadigd en verkwikt beginnen we aan een rondwandeling over het terrein. We luisteren naar verhalen van Ton en van een oud-collega uit de tijd dat hij in de wapenfabriek werkte. Vroeger was geheimhouding verplicht, maar nu mogen de wapenfabricage en de bedrijfscultuur wel benoemd worden. De winkel met designspullen en het museum bezoeken we niet omwille van de tijd. Wat Het Hem betreft, is het zeker de moeite waard nog eens terug te komen. Het Hem presenteert namelijk gedurende het hele jaar kunstprogramma’s. Het terrein leeft.

Gelukkig is het tijdens de terugweg droog. Na nog een kleine stop bij de Den Uyl-brug met een sculptuur van Jan Wolkers bedanken we Ton voor de goed verzorgde dag en de boeiende blik op Zaandam.

Ria Waal-Klandermans

Op 10 november waren we te gast bij het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden. De 23 leden die zich uiteindelijk hadden aangemeld kregen in twee groepen een rondleiding door het museum. In tegenstelling tot menig ander museum is dit een museum waar vooral aandacht wordt besteed aan wetenschap, met bijzondere aandacht voor wetenschappers van Nederlandstalige achtergrond.

We begonnen de rondleiding bij het schilderij waarop de familie Boerhaave staat afgebeeld. Uit overlevering wordt verteld dat het een zeer harmonieus gezin was zoals ook te zien op het schilderij. Boerhaave werd in 1701 lector geneeskunde aan de Universiteit Leiden. Van 1709 tot 1729 was hij hoogleraar botanie en geneeskunde aan de Universiteit Leiden en later, vanaf 1718 tot 1729, ook in de chemie.

Het museum waarin de rondleiding gegeven is, was vroeger het universiteitsgebouw waar Boerhaave zelf ook onderzoek deed en lector was. Tijdens de rondleiding was er ook aandacht voor Christiaan Huygens, uitvinder van de slingerklok en ontdekker van vele natuurkundige verschijnselen, zoals de golftheorie van licht.

Ook de moderne wetenschap kwam uitgebreid aan bod. Hoe gaan we met de aarde om. Er is ook een schaalmodel te zien van de Webb telescoop. Al snel bleek dat een eenmalig bezoek volstrekt onvoldoende was om alle informatie die er is in het museum te kunnen behappen. Een prachtig museum en zeer de moeite waard om nog eens te bezoeken.

Verslag jaarvergadering NOVAVITA 27 oktober 2022

In de mug op de Zijlweg in Haarlem hebben we onze jaarlijkse ledenvergadering gehouden. Het was in dit geval een bijzondere bijeenkomst omdat Huub Oostendorp na 12 jaar afscheid nam als voorzitter van onze vereniging. Voor de laatste keer opende hij de vergadering en gaf meteen een korte terugblik op zijn 12-jarig voorzitterschap. Bij binnenkomst van de leden werd hij verrast door velen die hem een flesje bier aanboden met daarbij een persoonlijke wens dan wel bedankje. Als compensatie voor al dat bier werd er door Barbara hem een plant aangeboden.

Na het welkomstwoord van Huub werden bij acclamatie drie nieuwe bestuursleden gekozen. Dat zijn Gea Meens (lid), Cas van Overeem (lid) en Ton Beemster (voorzitter)

Ton Beemster nam vervolgens de leiding over de vergadering over en bedankte Huub. Later zou het formele afscheid zijn. In zijn toespraak is vooral ingegaan op de activiteiten die er na de corona periode zijn geweest en een vooruitblik op de komende activiteiten. Extra aandacht is er besteed aan de oprichting van de eet- en leesclub en daarnaast de fiets- en wandelclub. Geconstateerd is dat we een levendige vereniging zijn met zo’n kleine 300 leden. Dat het bestuur niet alle activiteiten zelf kan organiseren met 5 personen is ook duidelijk en daarom werd er ook een beroep gedaan op de inzet van de leden.

Zoals inmiddels een traditie is kreeg de voorzitter van het College van Bestuur Florus Roelofsen de gelegenheid om de ontwikkelingen binnen het Nova College te schetsen. We staan er als Nova College goed voor en er is nog groei in het studentenaantal. Jammer genoeg is wel geconstateerd dat de groei in het Beverwijkse achterloopt. Daarom wordt voor die locatie ook een ontwikkelingsplan gemaakt. Er wordt gewerkt aan een nieuw beleidsplan voor de toekomst waarbij Florus aan gaf dat het thema “groeien als mens” dat de slogan is van ons college nog erg actueel is. In de discussie die met de zaal volgde is er aandacht gevraagd voor hoe je jonge mensen kan verleiden om te studeren op het Nova College.

Nu was er tijd voor ontspanning. Peter Velsenboer en Kees Duin hadden een pub quiz gemaakt en er werden tweetallen gevormd.  De thema’s waren sterk uiteenlopend. Van voor welk land kom een bepaalde voetballer uit tot uit welke film komt een bepaalde quote. Het zorgde voor veel vragende gezichten, maar ook voor enthousiaste kreten van “dat weet ik”. In de daaropvolgende pauze is er afscheid genomen van Huub als voorzitter, maar natuurlijk nog lang niet als lid hopen wij.

Het afscheid van Huub was een feestelijke aangelegenheid waarbij hij toegesproken is door Ton. Hieronder staat de tekst.

Beste Huub,

Het lijkt me gek Huub om nu voor de tweede keer in je leven toegesproken te worden vanwege je onschatbare waarde voor de organisatie die het Nova College is. Maar dat is dan ook je eigen schuld.

Toen twaalf jaar geleden Hans Snijders onder andere jou vroeg om een vereniging op te zetten van oud-werknemers van het Nova College zal je niet gedacht hebben dat je zolang deze kar zou trekken. Ongetwijfeld heb je bij de start wel nagedacht of het wat zou worden, maar uiteindelijk heb je besloten het aan te pakken.

Dat deed je natuurlijk niet alleen. Je hebt daarbij altijd als voorzitter je omringd geweten van medebestuursleden. Die van het eerst uur wil ik wel noemen, want zonder hen was de vereniging niet zo’n succes geworden zoals hij nu is. Dirk Ranzijn, Ineke Bouwhuis, Rob Verhoef en Ron sluis hebben mede de basis gelegd voor onze vereniging. Ik wil voor hen dan ook een hartelijk applaus vragen.

Een ding vertel je zelf er altijd bij. De vereniging begon als Nova Vitaal. Een logische naam voor oud-werknemers die zich verbonden voelen met het Nova College en ook graag meedoen aan sportieve en ook minder sportieve uitjes. Jammer genoeg moest het vitale ervan af omdat er binnen het college al een werkgroep was met dezelfde naam. Daarom heten we nu NOVAVITA wat eigenlijk zoveel zegt als “NOVALEVEN”. En leven hebben jullie in de brouwerij gemaakt. Ik stel overigens voor om het maar bij de naam NOVAVITA te houden, anders moeten we filosofische vragen gaan beantwoorden wat NOVALEVEN is en hoe we daar vorm en inhoud aan geven.

Een ding wordt vaak over het hoofd gezien en dat is dat je naast voorzitter ook de moderator van onze site bent geweest. Vanaf 2015 staan er korte verslagen en bijbehorende foto’s op onze site.

Een groot voordeel van lid te zijn van NOVAVITA is in tegenstelling tot je werkzame leven dat Rietje ook mee kan bij de activiteiten. En dat is toch voor jullie beiden veel gezelliger.

Kortom, we zullen je missen als voorzitter en bestuurslid van NOVAVITA. De vereniging is jou veel dank verschuldigd. Daarom heeft het bestuur van NOVAVITA besloten om jou tot enig erelid te maken van de vereniging en je daarbij de behorende oorkonde te overhandigen. Ook hebben we gemeend om je een cadeau aan te bieden, waarvan we hopen dat je daar bijzonder van zal genieten.

Na dit afscheid was er de finaleronde van de pub-quiz met vier teams. Er werd hard gestreden om de plaatsen 1, 2 en 3. Na de prijsuitreiking was er nog een gezellig samenzijn waar oude verhalen en ook nieuwe ervaringen werden uitgewisseld. We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde jaarvergadering met als hoogtepunt het afscheid van Huub als voorzitter.